Η θητεία του Δημήτρη Χριστόφια στην προεδρία της Δημοκρατίας έληξε άδοξα, με τον ίδιο να καθίσταται ο πρώτος πρόεδρος που δεν διεκδίκησε επανεκλογή. Τον αποκαθήλωσαν η αδυναμία να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την οικονομική κρίση που από το 2010 έκανε εμφανή τα αρνητικά αποτελέσματα της στην Κύπρο, αντιφάσεις και αδυναμίες της διακυβέρνησής του σε διάφορους τομείς, αλλά, κυρίως, η καταστροφική έκρηξη πυρομαχικών στη στρατιωτική βάση Μαρί, τον Ιούλιο του 2011. Αυτά επηρέασαν σε κρίσιμο βαθμό το ΑΚΕΛ και ταυτόχρονα προετοίμασαν το έδαφος για νίκη του Νίκου Αναστασιάδη στις προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου 2013. Το μερίδιο ψήφων που πήρε απέναντι στον Σταύρο Μαλά ήταν το μεγαλύτερο που πήρε υποψήφιος για την προεδρία μετά τον Μακάριο.
Ο δραματικός Μάρτιος του 2013 έφερε σχεδόν κατάρρευση της χώρας, με κλείσιμο της δεύτερης μεγάλης τράπεζας στην Κύπρο, με κούρεμα καταθέσεων, εκτόξευση της ανεργίας και άλλα. Μέχρι τις εκλογές του 2016, η κατάσταση των δημοσίων οικονομικών βελτιώθηκε σε σημαντικό βαθμό χάρη στην εφαρμογή των αυστηρών δημοσιονομικών μέτρων που επέβαλαν οι δανειστές της Κύπρου μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης. Τα σχετικά θετικά αποτελέσματα δεν θεράπευσαν τα προβλήματα, έστω και αν τα μείωσαν, όπως για παράδειγμα τα ποσοστά ανεργίας. Επίσης, δεν μείωσαν τη δυσαρέσκεια μεγάλων μαζών που εκδηλώθηκε με διάφορους τρόπους και ιδιαίτερα με την αυξανόμενη αποξένωση από την πολιτική ζωή και απομάκρυνση από τις κάλπες.
Στο νέο σκηνικό για βουλευτικές εκλογές, προστέθηκε και η τροποποίηση του εκλογικού νόμου με πρόταση του ΔΗΣΥ και υποστήριξη από το ΑΚΕΛ, με αύξηση του εκλογικού ορίου από περίπου 1,8% στο διπλάσιο, 3,6%. Προβλήθηκαν επιχειρήματα πρί προσπάθειας εξυγίανσης της πολιτικής ζωής, καταπολέμηση της διαφθοράς και αποκλεισμό από την βουλή ευκαιριακών σχημάτων, τα οποία δεν συμβάλλουν στην ποιότητα πολιτικής δράσης.
Ήταν εμφανές ότι στόχος δεν ήταν απλώς ο αποκλεισμός του ακροδεξιού ΕΛΑΜ που είχε κάνει εμφανή την παρουσία του (και απειλή για την κοινωνία) από το 2011. Στο στόχαστρο ήταν τόσο άλλα νεοφανή σχήματα, όπως επίσης τυχόν απόπειρες για δημιουργία νέων. Τα τέσσερα βασικά κόμματα ένιωθαν αυτή την απειλή από νέα κόμματα.
Ήδη είχαν εμφανιστεί στο προσκήνιο η Συμμαχία Πολιτών με το Γιώργο Λιλλίκα, και η Αλληλεγγύη από την πρώην βουλευτή και ευρωβουλευτή του ΔΗΣΥ Ελένη Θεοχάρους, ενώ σταδιακά εμφανίζονταν διάφορες ομάδες με στόχο να διεκδικήσουν τις εκλογές. Χαρακτηριστικά, στην αναμέτρηση μετείχαν συνολικά δώδεκα σχήματα, και ο αριθμός υποψηφίων στις εκλογές ήταν ο μεγαλύτερος που υπήρξε ποτέ στη Δημοκρατία. Τις 56 έδρες διεκδίκησαν 488 υποψήφιοι.
Νέο στοιχείο επίσης στο σκηνικό είναι η αλλαγή ηγεσίας στο ΔΗΚΟ από τον Ιανουάριο 2014, με νέο ηγέτη τον Νικόλα Παπαδόπουλο, ο οποίος οδήγησε σε έξοδο του κόμματος από την κυβέρνηση Αναστασιάδη. Η αλλαγή οδηγεί σε εσωκομματικές εντάσεις και αποστασιοποίηση στελεχών του ΔΗΚΟ από την κομματική δράση και την πολιτική γενικά.
Θέματα της οικονομίας αλλά και το κυπριακό επικράτησαν στην προεκλογική εκστρατεία, σε μεγάλο βαθμό επαναλήψεις του παρελθόντος. Η απάθεια και αποξένωση των ψηφοφόρων είναι γενική. Επιτείνεται με την άρνηση σημαντικού αριθμού νέων να εγγραφούν στους εκλογικούς καταλόγους και να αποκτήσουν δικαίωμα συμμετοχής στην εκλογή. Υπολογίζεται πως τουλάχιστον τρεις στους τέσσερις ψηφοφόρους δεν εγγράφονται,ενώ η αποχή ανήλθε στο 33,3% το 2016. Σχεδόν ένας στους δύο δικαιούχους πολίτες δεν ασκεί το δικαίωμα της ψήφου.
Φαίνεται πως η αλλαγή του εκλογικού ορίου προκάλεσε αντιδράσεις όχι μόνο από τα ενδιαφερόμενα πολιτικά σχήματα, αλλά και από τους ψηφοφόρους. Αυτό γίνεται εμφανές από τη σημαντική αύξηση στην ψήφο όλων των μικρών σχηματισμών, χωρις να υπάρχει σαφής ένδειξη ότι αυτή οφείλεται σε θέσεις ή προτάσεις των κομμάτων αυτών. Αποτέλεσμα των τάσεων που αναπτύχθηκαν, είναι η αύξηση της αποχής κατά 50% σε σχέση με το 2011, ενώ νέα σχήματα πήραν σημαντικό αριθμό ψήφων έστω κι αν δεν πέτυχαν είσοδο στη βουλή. Όμως, πήραν έδρες συνολικά οκτώ κόμματα, με πιο ισχυρή τη Συμμαχία Πολιτών (6% και 3 έδρες) που παρέμεινε μόνο 0,2% πίσω από τη μεγάλη χαμένη ΕΔΕΚ (6.2%, 3 έδρες). Ακολουθεί η Αλληλεγγύη με 5,2% και 3 έδρες, οι Οικολόγοι που υπερδιπλασίασαν το ποσοστό τους σε 4.8% και δυο έδρες και το ΕΛΑΜ που μόλις ξεπέρασε το εκλογικό όριο με 3,7% και δυο έδρες.
Το ΑΚΕΛ υφίσταται επίσης σημαντικές απώλειες, αφού σημειώνει τη χαμηλότερη επίδοση που είχε ποτέ (25,7%), ενώ ο ΔΗΣΥ, με 30,7% απώλεσε επίσης 3,6 μονάδες. Τέλος, το μερίδιο του ΔΗΚΟ μειώνεται κατά 1,3 μονάδες, που υπό τις περιστάσεις θεωρείται ικανοποιητική επίδοση.