Στο παρόν άρθρο θα επιχειρήσουμε εφαρμογή των προνοιών του νόμου Περί Πολιτικών Κομμάτων Ν.175(Ι)/2012 που αναφέρονται στην κατανομή της κρατικής χρηματοδότησης των κομμάτων, για να διαπιστώσουμε τυχόν κενά ή προβλήματα εφαρμογής τους. Αυτό θα συμβάλει σε καλύτερη κατανόηση και στην ερμηνεία των προνοιών αυτών. Στην προσέγγιση του νόμου λαμβάνουμε υπόψη τις σχετικές πρόνοιες στο σύνολο τους, ως ενιαία δέσμη, όχι αποσπασματικά.

Σε προηγούμενο άρθρο παρέθεσα την άποψη μου για την κρατική χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, υποδεικνύοντας πως ουδεμία πρόνοια του σχετικού νόμου επιβάλλει ή, έστω, υπονοεί την ανακατανομή της κρατικής χρηματοδότησης, είτε της τακτικής χρηματοδότησης ή της χορηγίας με βάση τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών. Αντίθετα, προβλέπει συμπληρωματικό κονδύλι για χορηγία προς κόμματα που πρωτοεκλέγηκαν στη Βουλή ή έλαβαν πάνω από 3% των ψήφων (βλ. https://www.eklektor.org/el/kratiki-xrimatodotisi-kommatwn-kai-ekloges/).

Επιβάλλεται από την αρχή να υπογραμμίσουμε την ανάγκη για διαχωρισμό των όρων τακτική χρηματοδότηση και χορηγία. Όπως θα δούμε στη συνέχεια πρόκειται για δυο διαφορετικές χρηματοδοτήσεις από το κράτος προς τα κόμματα και η χωρίς διάκριση αναφορά τους, συνήθως με τον όρο ‘χορηγία’ δημιουργεί σύγχυση.

Σχετικά με θέματα που εγείρονται, σημειώνεται πως ,

  • Η συγχώνευση της τακτικής χρηματοδότησης που παραχωρείται ετήσια, και της χορηγίας, η οποία παραχωρείται μόνο σε έτος εκλογών, δημιουργεί πρόβλημα, το οποίο όμως δεν είναι ανυπέρβλητο. Η αντίστοιχη κατανομή προηγούμενων χρόνων, εύκολα προσφέρει λύση.

  • Η σύνδεση όρων για παραχώρηση τακτικής χρηματοδότησης και χορηγίας σε νέα κόμματα με συμμετοχή τους σε βουλευτικές εκλογές αφήνει κενά αναφορικά με χορηγίες σε άλλου είδους εκλογές, προεδρικές, δημοτικές και προεδρικές. Επιβάλλεται να συμπληρωθούν κατάλληλα τα σχετικά κενά.

Με βάση το νόμο, στα κοινοβουλευτικά κόμματα παραχωρείται τακτική χρηματοδότηση στα κοινοβουλευτικά κόμματα για κάλυψη λειτουργικών τους δαπανών. Παραχωρείται επίσης κρατική χορηγία σε κοινοβουλευτικά και μη κοινοβουλευτικά κόμματα για να καλύψουν εκλογικές δαπάνες, για βουλευτικές εκλογές, ή, εκτάκτως για άλλες εκλογές. Η βάση κατανομής της τακτικής χρηματοδότησης, αλλά και της χορηγίας είναι τα «ποσοστά που έχουν εξασφαλίσει» τα κόμματα κατά τις «τελευταίες βουλευτικές εκλογές» ή «εξασφάλισαν στις βουλευτικές εκλογές τις οποίες αφορά η χορηγία». Αποτελεί παράγοντα αποφασιστικής σημασίας η διευκρίνηση των όρων που αναφέρονται στο νόμο, με τρόπο πρακτικό, σε συνάρτηση με τις εκλογές του 2021. Επομένως,

«Τελευταίες βουλευτικές εκλογές» είναι οι εκλογές του 2016,

«Βουλευτικές εκλογές τις οποίες αφορά η χορηγία» είναι οι εκλογές του Μαΐου 2021.

Συναφώς, η διάκριση που κάνει ο νόμος στο άρθρο 4 δεν αφήνει περιθώριο να θεωρήσουμε πως μετά τη διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών του Μαΐου 2021, αυτές μπορούν, επίσης, να χαρακτηριστούν «τελευταίες βουλευτικές εκλογές» (αυτό θα γίνει το 2022). Επίσης, δεν μπορεί για σκοπούς τακτικής χρηματοδότησης να θεωρούμε τις εκλογές του 2021 «τελευταίες βουλευτικές εκλογές», ενώ για σκοπούς χορηγίας να τις θεωρούμε «εκλογές που αφορά η χορηγία»!

«Κοινοβουλευτικά κόμματα» είναι τα κόμματα τα οποία εκλέγηκαν στη Βουλή το 2016. Επομένως, ΑΚΕΛ, ΔΗΣΥ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, Αλληλεγγύη, ΕΛΑΜ, Συμμαχία Πολιτών και Οικολόγοι.

«Μη κοινοβουλευτικά κόμματα», για σκοπούς χορηγίας, είναι σχήματα που δεν βρίσκονταν στη Βουλή πριν τις εκλογές του 2021. Επειδή, ανάμεσα σε άλλες προϋποθέσεις, τίθεται το όριο του 3% για να πάρουν χορηγία, έχουμε δυο κατηγορίες:

  1. Κόμματα που είχαν πάρει το όριο 3%, στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, το 2016, αλλά δεν έλαβαν έδρα. Δεν έχουμε παρόμοια περίπτωση.

  2. Κόμματα που εξασφάλισαν άνω του 3% στις εκλογές που αφορά η χορηγία, το 2021, και είτε εισήλθαν στη Βουλή ή έμειναν εκτός. Στην πρώτη ομάδα (μπήκαν στη Βουλή) είναι η ΔΗΠΑ και στη δεύτερη το Κόμμα Κυνηγών.

Σχετικά με το τελευταίο, είναι σαφής η πρόνοια του νόμου,

Νοείται ότι τα μη κοινοβουλευτικά κόμματα που δικαιούνται χορηγία, λαμβάνουν χορηγία κατ’ αναλογία των ποσοστών που έχουν εξασφαλίσει στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές ή εξασφάλισαν στις βουλευτικές εκλογές τις οποίες αφορά η χορηγία και αυτή παραχωρείται πριν ή μετά τη διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών τις οποίες αφορά η χορηγία, αντίστοιχα:

Δηλαδή, αναφέρει πως

  1. μη κοινοβουλευτικό κόμμα που δικαιούται χορηγία λαμβάνει τη χορηγία με βάση τα αποτελέσματα στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές (δηλαδή το 2016)

ή

  1. μη κοινοβουλευτικό κόμμα που δικαιούται χορηγία λαμβάνει τη χορηγία με βάση τα αποτελέσματα στις εκλογές που αφορά η χορηγία (δηλαδή το 2021).

Πότε λαμβάνουν τη χορηγία; Μας το δηλώνει το «αντίστοιχα» στο τέλος. Δηλαδή, αν ανήκει στο 1., αν είχε εξασφαλίσει 3% το 2016, θα λάμβανε τη χορηγία πριν τις βουλευτικές εκλογές του 2021. Δεν έχουμε τέτοια περίπτωση.

Αν ανήκει στο 2., Δηλαδή, αν έλαβε άνω του 3% στις βουλευτικές εκλογές του 2021, θα λάβει τη χορηγία «μετά τη διεξαγωγή τους», μετά το Μάιο 2021. Σαφέστατα, σε αυτή την ομάδα ανήκουν η ΔΗΠΑ και το Κόμμα Κυνηγών.

Η επόμενη σημείωση αφορά ακριβώς την ομάδα 2., και ο νόμος ορίζει τόσο την πηγή της χρηματοδότησης, όσο και το ύψος της:

«Νοείται περαιτέρω ότι τα μη κοινοβουλευτικά κόμματα που εμπίπτουν στη δεύτερη περίπτωση της υποπαραγράφου (iv) της παρούσας παραγράφου, λαμβάνουν τέτοιο ποσό ως χορηγία, το οποίο υπολογίζεται ως ποσοστό επί του συνολικού ποσού της προβλεφθείσας χορηγίας που κατανεμήθηκε στα υπόλοιπα κόμματα, τα οποία έχουν δικαίωμα να λάβουν χορηγία σύμφωνα με τις πρόνοιες του παρόντος Νόμου πριν από τις βουλευτικές εκλογές∙ το ποσό αυτό είναι επιπρόσθετο από το αρχικά προβλεφθέν για τα υπόλοιπα κόμματα συνολικό ποσό χορηγίας.»

Η πρόνοια ουδεμία αμφιβολία αφήνει: Κόμματα που πριν το Μάιο δεν ήταν κοινοβουλευτικά και στις εκλογές του 2021 εξασφάλισαν πάνω από 3%, είτε μπήκαν στη Βουλή είτε όχι, δικαιούνται χορηγία μετά τις εκλογές, η οποία προέρχεται από συμπληρωματικό προϋπολογισμό και το ποσοστό της είναι πρόσθετο του 100% που δόθηκε στα κοινοβουλευτικά κόμματα (και μη κοινοβουλευτικά – που δεν υπήρχαν!) πριν τις εκλογές του 2021.

[Με βάση την πιο πάνω πρόνοια, αν το Κόμμα των Κυνηγών διεκδικήσει τις εκλογές του 2026, αν κάνει αίτηση και αν έχει τον αριθμό υποψηφίων που προϋποθέτει ο νόμος, θα λάβει χορηγία πριν από τις εκλογές και θα είναι μέρος της χορηγίας που θα πάρουν τα κοινοβουλευτικά κόμματα.]

Λογική ερμηνεία του νόμου και των ορισμών καθιστά αναμφίβολα αποδεκτό πως ο διαχωρισμός εκλογών μπορεί να είναι μόνο μεταξύ εκλογών του 2016 (τελευταίες βουλευτικές εκλογές) και των εκλογών του 2021 (εκλογές που αφορά η χορηγία). Δεν είναι δυνατό να αναφερόμαστε στα αποτελέσματα και ποσοστά των κομμάτων συγχύζοντας τις δυο εκλογές μεταξύ τους, και μαζί το χαρακτηρισμό “κοινοβουλευτικά” και “μη κοινοβουλευτικά”.

Στην ίδια λογική εντάσσεται και η κατάταξη των κομμάτων σε κοινοβουλευτικά και μη κοινοβουλευτικά, που, σαφώς διατυπώνεται στους ορισμούς

«κοινοβουλευτικό κόμμα» σημαίνει πολιτικό κόμμα που έχει στις τάξεις του τουλάχιστον ένα βουλευτή τον οποίο εξέλεξε κατά τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές∙»

Εφόσον «τελευταίες βουλευτικές εκλογές» είναι οι εκλογές του 2016, η ΔΗΠΑ δεν είναι κοινοβουλευτικό κόμμα, για σκοπούς των σχετικών προνοιών του νόμου και της χορηγίας 2021, έστω και αν εκλέγηκε στη Βουλή τον Μάιο 2021. Δεν υπάρχει λογικό περιθώριο ερμηνείας με βάση το οποίο να θεωρηθεί πως, για σκοπούς τακτικής χρηματοδότησης ή χορηγίας, ένα κόμμα που πρωτομπήκε στη Βουλή το 2021, να κατατάσσεται ως «κοινοβουλευτικό» για το 2021. Δεν μπορεί να θεωρείται «μη κοινοβουλευτικό», αλλά και «κοινοβουλευτικό» για τη χρηματοδότηση του 2021. Ναι, στην κρατική χρηματοδότηση του 2022, θα θεωρείται πλέον κοινοβουλευτικό κόμμα, γιατί οι εκλογές του 2021 θα είναι πλέον «οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές» αφού δεν θα είμαστε σε έτος εκλογών.

Με την ίδια λογική ερμηνεία, κόμματα τα οποία απέτυχαν εκλογή τον Μάιο του 2021, κατατάσσονται, για σκοπούς χορηγίας 2021, αλλά και τακτικής χρηματοδότησης 2021, στην ομάδα «κοινοβουλευτικά κόμματα». Το θέμα είναι απλό:

  • Η κρατική χορηγία δόθηκε με βάση τα ποσοστά εκλογών του 2016.

  • Δόθηκε για διεξαγωγή της προεκλογικής του 2021, η οποία έλαβε χώρα, οι δαπάνες έγιναν και σε ουδένα σημείο του νόμου υπάρχει οποιαδήποτε προϋπόθεση για την παραχώρηση της ή του ύψους της με βάση επιτυχία και επανεκλογή.

  • Αφού δόθηκαν για τη συγκεκριμένη εκστρατεία, δεν τίθεται θέμα επιστροφής οποιουδήποτε μέρους της χορηγίας. Με ποια λογική, ποιο υπολογισμό;

[Ο νομοθέτης, μάλιστα, αναγνωρίζοντας τη σημασία για τη δημοκρατία της εκπροσώπησης του μέγιστου δυνατού μέρους των εκλογέων, είχε προνοήσει στο νόμο Περί Πολιτικών Κομμάτων Ν.20(Ι)/2011 (που αντικαταστάθηκε με το νόμο 175(Ι)/2012) τα εξής: Κόμμα το οποίο ήταν κοινοβουλευτικό στις τελευταίες εκλογές (2016) και έχασε την παρουσία του στις βουλή στις εκλογές τις οποίες αφορά η χορηγία (2021), δικαιούται χορηγία στις επόμενες εκλογές].

Η ερμηνεία πιο πάνω των προνοιών του νόμου για την κατανομή της χορηγίας, δεν φαίνεται να δημιουργεί προβλήματα ή να αφήνει κενά αναφορικά με εφαρμογή τους. Η συγχώνευση τακτικής χρηματοδότησης και χορηγίας δεν είναι ανυπέρβλητο εμπόδιο. Εφόσον από προηγούμενα χρόνια γνωρίζουμε πως περίπου 2,5 εκατομμύρια ευρώ ήταν η χορηγία και περίπου 4,0 εκατομμύρια η τακτική χρηματοδότηση, θα μπορούσε αυτό να είναι οδηγός για επίλυση των σχετικών θεμάτων.

Οι πρόνοιες περί τακτικής χρηματοδότησης ουδέν περιλαμβάνουν για παραχώρηση της σε κόμματα που πρωτοεισέρχονται στη Βουλή για κάλυψη των λειτουργικών αναγκών τους από την είσοδο στη Βουλή μέχρι το τέλος του χρόνου. Το κενό επιβάλλεται να ρυθμιστεί. Με τον ίδιο τρόπο που γίνεται πρόνοια για παραχώρηση χορηγίας για κάλυψη δαπανών για τη συμμετοχή σε εκλογές, επιβάλλεται να επεκταθεί αυτό και στις λειτουργικές δαπάνες, για την τακτική χρηματοδότηση.

Δεν υπάρχει επίσης πρόνοια στο νόμο με βάση την οποία να προσαρμόζεται η τακτική χρηματοδότηση κατά το χρόνο εκλογών, ανάλογα με τα αποτελέσματα της αναμέτρησης. Αυτό είναι λογικό, δεν τίθεται θέμα επαναϋπολογισμού χρηματοδότησης αφού τα κόμματα που δεν πέτυχαν επανεκλογή συνεχίζουν να λειτουργούν μετά τις βουλευτικές εκλογές. Μη ξεχνούμε πως βάση της χρηματοδότησης είναι οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές, δηλαδή του 2016 και καλύπτει το οικονομικό έτος. Εξάλλου, στη διάρκεια του χρόνου των βουλευτικών εκλογών διεξάγονται επίσης εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης, οι δημοτικές και οι χωρητικές, επομένως αυτές παραπέμπουν σε δαπάνες. Η χρηματοδότηση αυτή θα τερματιστεί στον επόμενο χρόνο, το 2022.

Συνοψίζοντας, η ερμηνεία του νόμου σαφώς προνοεί παραχώρηση χορηγίας σε μη κοινοβουλευτικά κόμματα, εφόσον στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές ή στις εκλογές για τις οποίες παραχωρείται χορηγία εξασφάλισαν πάνω από 3%. Επηρεάζονται η ΔΗΠΑ και το Κόμμα Κυνηγών. Η χορηγία εγκρίνεται με συμπληρωματικό προϋπολογισμό. Δεν τίθεται θέμα αναθεώρησης όσων έλαβαν τα κόμματα πριν από τις εκλογές.

Αναφορικά με την τακτική χρηματοδότηση, δεν προβλέπεται παραχώρηση της σε κόμματα που μπαίνουν για πρώτη φορά στη βουλή, ούτε επιστροφή μέρους της από κόμματα που είχαν απώλειες ποσοστών ή αύξηση για όσα είχαν κέρδη, ανάλογα με τα αποτελέσματα του 2021. Οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία δεν συνάδει με το νόμο, ούτε με το γράμμα μήτε με το πνεύμα του.

Θα ήταν όμως ορθό και δίκαιο να προβλεφθεί με νόμο παραχώρηση τακτικής χρηματοδότησης σε κόμματα που έλαβαν άνω του 3% και νεοεισερχόμενα στη Βουλή.

Με βάση τα πιο πάνω, οι θέσεις της κυβέρνησης, βασισμένες σε γνωμάτευση της νομικής υπηρεσίας, για επαναϋπολογισμό της τακτικής χρηματοδότησης, θεμελιώνονται σε θέση που δεν συνάδει με το νόμο. Αποσπασματική ερμηνεία του νόμου, όπως φαίνεται να έγινε από τη νομική υπηρεσία, σαφώς οδηγεί σε λανθασμένες ερμηνείας και συμπεράσματα. Δημιουργεί αχρείαστη αναστάτωση και, προπάντων, μειώνει την αξιοπιστία και προσήλωση σε θεσμούς.