Οι Προεδρικές Εκλογές του 2020

Η εκλογή του ηγέτη της Τουρκοκυπριακής κοινότητας τον Οκτώβριο 2020 υπήρξε ιδιότυπη για αρκετούς λόγους. Πρώτος λόγος ήταν η αναβολή διεξαγωγής της από τον Απρίλιο στον Οκτώβριο εξαιτίας της επιδημίας του κορωνοϊού. Αυτό διέκοψε την αρχική προεκλογική εκστρατεία και την μετέθεσε κατά έξι μήνες.

Σημαντικά στοιχεία που διαμόρφωσαν την κατάσταση για τις εκλογές 2020 συνδέονται με τη θέση του Mustafa Akıncı για τη σχέση με την Τουρκία και με όλες τις εξελίξεις που προηγήθηκαν στην πενταετία σχετικά με το Κυπριακό. Ειδικά, η αποτυχία λύσης και η στασιμότητα μετά τις συνομιλίες στον Κραν Μοντανά συνδυάστηκαν με άνοδο της έντασης στην ανατολική Μεσόγειο εξαιτίας ενεργειών για υδρογονάνθρακες.

Ο Mustafa Akıncı εκλέγηκε το 2015 με διακηρυγμένη θέση οι σχέσεις Τουρκίας – Τουρκοκυπρίων να τεθούν σε βάση αμοιβαιότητας και σεβασμού, αντί της εξάρτησης. Αυτή ήταν μια από τις τέσσερις βασικές θέσεις της εκστρατείας του, με διαχρονική ισχύ. Ήδη, από την αρχή της ύπαρξης του, το Κόμμα Κοινοτικής Απελευθέρωσης, ΚΚΑ – TKP, τοποθετείτο εναντίον της ενσωμάτωσης στην Τουρκία. Ο ίδιος ο Akıncı είχε έλθει σε δημόσια σύγκρουση με το στρατιωτικό διοικητή των δυνάμεων ασφαλείας, υπογραμμίζοντας πως στη δημοκρατία έχουν λόγο οι εκλελεγμένοι από το λαό. Λιγότερο από έξι μήνες μετά (μέσα 2001) δεν βρισκόταν στην εξουσία.

Ο Akıncı να επιβεβαίωσε στην πράξη σχετικά αυτόνομη πορεία και κριτική στάση έναντι πολιτικών της Άγκυρας, όπως για παράδειγμα στις συνομιλίες του Crans Montana, και τη θέση του για τον πόλεμο με αφορμή την εισβολή του τουρκικού στρατού στο Afrin. Αυτά υπήρξαν αφορμές. Πιο σημαντικά στοιχεία για να επέλθει η ρήξη είναι προφανώς η όλο πιο έντονη ριζοσπαστικοποίηση των πολιτικών που ακολουθεί ο Recep Tayyip Erdoğan και η αυξανόμενη προσπάθεια παρέμβασης στην κοινότητα. Η ένταση αυταρχισμού έρχεται σαφώς σε σύγκρουση με τις πεποιθήσεις ενός πολιτικού τον οποίο χαρακτηρίζει η προσήλωση στις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας.

Το κλίμα έντασης που ακολούθησε την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά επιδεινώθηκε στα άκρα με τη συνέχιση της κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην αναζήτηση υδρογονανθράκων και τις αντιδράσεις της Τουρκίας. Οι αρχικές ρητορικές διαμαρτυρίες ή διακηρύξεις της Άγκυρας πήραν σταδιακά μορφή άμεσης επέμβασης σε ζώνες εκμετάλλευσης που καθόρισε η Κυπριακή Δημοκρατία. Τελευταίο στοιχείο στην άνοδο της έντασης ήταν το άνοιγμα από την Τουρκική πλευρά παραλιακού τμήματος της Αμμοχώστου, τρεις μέρες πριν από τον πρώτο γύρο των εκλογών. Ο Mustafa Akıncı από την πλευρά του υπέδειξε την ανάγκη συμμόρφωσης με τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών για επιστροφή της πόλης στους νόμιμους κατοίκους της.

Στοιχείο διάστασης ανάμεσα στον Τουρκοκύπριο ηγέτη και την Άγκυρα παραμένει επίσης ο καθορισμός πορείας για λύση του Κυπριακού. Ο πρώτος επιμένει πως μόνη λύση παραμένει η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, ενώ η τουρκική ηγεσία φαίνεται να προκρίνει λύση δύο κρατών.

Η εκλογή του 2020 παρουσιάζει επίδοση στον αριθμό προσώπων που κατέθεσαν υποψηφιότητα. Είναι οι εξής:

Ο ηγέτης του Κόμματος Εθνικής Ενότητας – UBP, Ersin Tatar. Διαδέχθηκε τον Hüseyin Özgürgün στην ηγεσία του κόμματος, τον Οκτώβριο 2018 και είναι επικεφαλής της κυβέρνησης. Ακολουθεί κυρίως τις παραδοσιακές εθνικιστικές θέσεις του κόμματος, για αναγνώριση ανεξάρτητου Τουρκοκυπριακού κράτους και στενές σχέσεις με την Τουρκία.

Ο Tufan Erhürman, ηγέτης του αριστερού Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος – CTP, ο οποίος διαδέχθηκε τον Mehmet Ali Talat τον Νοέμβριο 2016.

Ο Serdar Denktaş, ηγέτης του Δημοκρατικού Κόμματος – DP από το 1996 μέχρι το Σεπτέμβριο 2019. Το Δημοκρατικό Κόμμα δημιουργήθηκε το 1992 μετά από αποχώρηση αξιωματούχων του Κόμματος Εθνικής Ενότητας. Πρώτος ηγέτης του ήταν ο Hakkı Atun.

Ο Kudret Özersay, πρώην συνομιλητής για το Κυπριακό Πρόβλημα, ιδρυτής και ηγέτης του Λαϊκού Κόμματος – HP από το 2016. Είχε διεκδικήσει εκλογή το 2015 επίσης.

Ο Erhan Arıklı, ηγέτης του Κόμματος Αναγέννησης – YDP, των εποίκων, το οποίο δημιουργήθηκε μετά από απόσχιση από το Δημοκρατικό Κόμμα – DP. Με αρχική ημερομηνία ίδρυσης το 1985, το Κόμμα Αναγέννησης εντάχθηκε στο νεοϊδρυθέν Δημοκρατικό Κόμμα το 1993.

Ο Fuat Türköz Çiner ηγέτης του μικρού σχήματος με το όνομα Δημοκρατικό Εθνικιστικό Κόμμα – MDP.

Τέσσερις ανεξάρτητοι υποψήφιοι συμπληρώνουν τον κατάλογο διεκδικητών, οι Arif Salih Kırdağ, Alpan Uz, Ahmet Boran και ο Mustafa Ulaş.

Η προεκλογική εκστρατεία υπήρξε επεισοδιακή. Εκτός από τη διακοπή της τον Μάρτιο με την αναβολή των εκλογών, σημαδεύτηκε από ενέργειες του Ersin Tatar, ο οποίος μάλιστα απέφυγε τηλεοπτική συζήτηση μεταξυ των υποψηφίων. Μερικές ενέργειες έγιναν σε συνεργασία με την Άγκυρα, που απέβλεπαν στην ενίσχυση της υποψηφιότητας τους και αποδοκιμάστηκαν από το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο. Συγκεκριμένα, σε κίνηση εντυπώσεων, ο Tatar μετέβη επανειλημμένα στην Άγκυρα για να μεταφέρει οικονομική ενίσχυση και για να αναγγείλει με τον Erdoğan τη διάνοιξη παραλιακού μέρους της Αμμοχώστου. Μετά την ενέργεια στην Αμμόχωστο, ο Kudret Özersay αποχώρησε από την κυβέρνηση συνασπισμού με το κόμμα του Tatar UBP.

Από την πλευρά του, ο Mustafa Akıncı τόνιζε στην εκστρατεία του την ανάγκη να είναι σεβαστή η βούληση των Τουρκοκυπρίων να διαχειρίζονται τις υποθέσεις τους. Βασική θέση ήταν η επιδίωξη λύσης μέσα συνομιλίες για να επικρατήσει η ειρήνη στο νησί. Κατήγγειλε δημόσια πως είχε απειληθεί με μηνύματα από την Άγκυρα πως θα ήταν καλύτερα για τον ίδιο και την οικογένεια του να μην είναι υποψήφιος.

Οι ευθείες παρεμβάσεις της Άγκυρας για εύνοια προς τον Tatar προκάλεσαν επίσης δημόσια αντίδραση από τον Serdar Denktaş ο οποίος χαρακτήρισε απαράδεκτες παρόμοιες ενέργειες.

Τα αποτελέσματα πρώτου γύρου ανέδειξαν πρώτο τον Ersin Tatar με 32,34%. Πέτυχε να αυξήσει το μερίδιο που είχε πάρει ο Eroğlu το 2015 κατά 14.9% . Γενικά, αύξησε το μερίδιο που είχε πάρει ό Eroğlu σε όλες τις κατηγορίες κοινοτήτων, με πιο μεγάλο ποσοστό αύξησης (25,5%, από 27.2% πήρε 37,5%) σε κοινότητες με ισοδύναμα περίπου μεικτό πληθυσμό εποίκων με Τουρκοκυπρίους από το νότο. Δεύτερη μεγάλη αύξηση στην πόλη της Λευκωσίας, κατά 20%, δηλαδή από 21,8% πήρε 26,2%.

Ο Mustafa Akıncı εξασφάλισε 29,8%, 2,5 μονάδες πιο κάτω από τον πρώτο. Αύξησε το γενικό ποσοστό του κατά 10,6% σε σχέση με το 2015. Μεγαλύτερη αύξηση πέτυχε στη Λευκωσία, κατά 21,9%, δηλαδή το ήδη υψηλό ποσοστό που είχε, 34,4%, έγινε 42%. Δεύτερη μεγάλη αύξηση, σε κοινότητες παραδοσιακά Τουρκοκυπριακές, κατά 12,8%, δηλαδή από 30,2% σε 34,4%. Είχε όμως απώλειες σε δύο ομάδες κοινοτήτων, με πλειοψηφία εποίκων (απώλεια κατά 12,5%) και με πληθυσμό αμιγή εποίκων (απώλεια 54,3%, από 12,4% έλαβε 5,7%)

Ο Tufan Erhürman πήρε 21,71%, ποσοστό το οποίο είναι κατά 3,6% χαμηλότερο από το αντίστοιχο της Siber Sibel του 2015. Αυξάνει όμως το ποσοστό εκτός από τις κοινότητες με σημαντικό ή αμιγή πληθυσμό εποίκων.

Ο Kudret Özersay υπέστη πανωλεθρία σε σχέση με το 21,3% που πήρε το 2015, περιοριζόμενος σε 5,74% , το οποίο σημαίνει απώλεια κατά 73%. Πιο μεγάλα ποσοστά απώλειας υπέστη στις κοινότητες με μεικτό πληθυσμό Τουρκοκυπρίων από το νότο και εποίκων (κατά 78,2%) και στη Λευκωσία κατά 75,7%, δηλαδή από 21,3% περιορίστηκε σε μόνο 6%.

Ο Erhan Arıklı με 5,41% πήρε μικρό μέρος των ψήφων του πληθυσμού εποίκων. Όσο αυξάνεται το μερίδιο εποίκων στον πληθυσμό, ανεβαίνει το ποσοστό του. Σε κοινότητες με πλειοψηφία εποίκων έλαβε 13,3% και στις αμιγείς με εποίκους 18,5%.

Τέλος, ο Serdar Denktaş περιορίστηκε σε 4,17%, με πιο ψηλά ποσοστά σε κοινότητες με Τουρκοκυπρίου από το νότο (5,2%) και εποίκους (6%).

Σύγκριση ποσοστών των εκλογών 2020 και 2015 – Πρώτος Γύρος

93.49

.

Σύγκριση ψήφων των εκλογών 2020 και 2015 – Πρώτος Γύρος

.
Εκ πρώτης όψεως, ο Tatar παρουσιάζεται ο πλέον κερδισμένος από την αναμέτρηση. Αν λάβουμε υπόψη πως ο Özersay απώλεσε 15 μονάδες, ενώ ο Tatar κέρδισε μόνο τέσσερις σε σύγκριση με το ποσοστό Eroğlu, τότε οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως το όφελος ήταν περιορισμένο. Ο χαμένος ανήκει στον κεντροδεξιό χώρο και φυσιολογικά αναμενόταν να αντλήσει πολύ μεγαλύτερο όφελος ο ηγέτης της δεξιάς. Αυτό το επιχείρημα ενισχύεται από το γεγονός ότι ο Serdar Denktaş πήρε μόνο 4,17% και ο Arıklı 5,41% . Αν υποθέσουμε πως αυτά τα ποσοστά ανήκουν στο μερίδιο Özersay, αυτό σημαίνει πως πήρε μερίδιο και ο Akıncı, περίπου 1,5%. Αν υιοθετήσουμε άλλο σενάριο, ότι στις τέσσερις μονάδες που κέρδισε ο Tatar μια ή δυο μονάδες είναι κέρδος από τις ψήφους πέραν του Özersay, αυτό αυξάνει το μερίδιο του Akıncı μέσα στις 15 μονάδες.

Οι απώλειες Akıncı στις κοινότητες εποίκων ή όπου αποτελούν την πλειοψηφία, φαίνονται μεγάλες σε ποσοστά. Επειδή όμως οι συγκεκριμένες περιοχές είναι ολιγάριθμες, οι απώλειες σε αριθμούς είναι μικρές. Δηλαδή, έχασε 434 ψήφους σε έποικους και 57 εκεί που αποτελούν πλειοψηφία. Αυτές οι απώλειες συνδέονται σαφώς με την παρουσία και το ψηλό ποσοστό του υποψηφίου του Κόμματος Αναγέννησης των εποίκων οι οποίοι προτίμησαν τον ηγέτη της δεξιάς και τον υποψήφιο από τη δική τους ομάδα πληθυσμού.

Σε αριθμούς ψήφων, ο Tatar αύξησε τις ψήφους του Eroğlu, συνολικά κατά 5544 και ο Akıncı τις δικές του κατά 4028. Ο τελευταίος πήρε περισσότερες από το 2015 ψήφους στην πόλη της Λευκωσίας, 1544 έναντι 1030 του Tatar, και στις κοινότητες με παραδοσιακά Τουρκοκυπριακό πληθυσμό, όπου κέρδισε 1250 ψήφους έναντι 1061 του Tatar.

Η εικόνα παρουσιάζει σαφώς μια δυναμική υπέρ του Akıncı, παρά το γεγονός ότι δεν έχει δικό του κόμμα. Υποδεικνύει επίσης πως η κύρια δύναμη του είναι στη Λευκωσία και ανάμεσα σε κοινότητες με Τουρκοκυπριακό πληθυσμό, σε ομάδες κοινοτήτων που είναι σαφώς πολυάριθμες σε σύγκριση με αυτές όπου υπερτερεί ο Tatar. Αναμένεται επίσης ότι θα έχει τις ψήφους που πήρε ο Erhürman και σημαντικό μερίδιο από τις ψήφους άλλων, ακόμα και από εποίκους. Υπενθυμίζεται πως ο Akıncı είχε πάρει 38% σε κοινότητες καθαρά εποίκων στο δεύτερο γύρο του 2015. Σε αυτή την εκλογή μάλλον θα πάρει μικρότερα ποσοστά στους έποικους, αλλά σε αριθμούς αυτό έχει μικρή αξία στο σύνολο των ψήφων. Συμπερασματικά, είναι σε πολύ καλύτερη θέση να κερδίσει την εκλογή.

Σύγκριση ψήφων των εκλογών 2020 και 2015 – Πρώτος Γύρος