Η πιο αξιοσημείωτη κληρονομιά της προεδρίας του Νίκου Αναστασιάδη ήταν η γενικευμένη αντίληψη περί εκτεταμένης διαφθοράς, στην οποία εμπλέκεται και ο ίδιος ο Πρόεδρος. Μετά από δέκα χρόνια διακυβέρνησης, ο Αναστασιάδης άφησε το Κυπριακό στο μεγαλύτερο αδιέξοδο (σχεδόν έξι χρόνια) σε ένα επιδεινωμένο κλίμα δυσπιστίας μεταξύ της τουρκοκυπριακής και της ελληνοκυπριακής κοινότητας. Παρά τις νομικές και άλλες μεταρρυθμίσεις, η απονομή της δικαιοσύνης συνέχισε να υποφέρει από πολυετείς καθυστερήσεις. Ο χειρισμός της αυξανόμενης ροής μεταναστών χωρίς έγγραφα με συρματοπλέγματα και μεταλλικές πύλες και με εφαρμογή πολιτικών που παραβιάζουν τις διεθνείς συνθήκες παρέμεινε ανεπιτυχής. Το πιο σημαντικό, η δυσπιστία του κοινού προς τους θεσμούς, την οποία προκαλούσε η μη συμμόρφωση των αρχών προς το Νόμο, ενισχύθηκε περαιτέρω με αποφάσεις που έλαβαν ο Γενικός Εισαγγελέας και ο Αναπληρωτής Γενικός Εισαγγελέας. Υπήρξαν αμφότεροι υπουργοί της κυβέρνησης Αναστασιάδη και κλήθηκαν να αποφασίσουν, μεταξύ άλλων για υποθέσεις/κυβερνητικές αποφάσεις στις οποίες είχαν επίσης μετάσχει. Η εισαγωγή του Γενικού Συστήματος Υγείας (ΓΕΣΥ) από τον Ιούνιο του 2020, παρά τα προβλήματα και τις προκλήσεις, στέφθηκε με επιτυχία και το σύστημα κατάφερε να επιβιώσει. Οι προκλήσεις για την οικονομία από την κρίση του Covid19 και τα ενεργειακά ζητήματα που προκλήθηκαν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αντιμετωπίστηκαν με σχετική επιτυχία χάρη και στη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ρωσική επιθετικότητα ανάγκασε σε στροφή της εξωτερικής πολιτικής της Κύπρου προς τις ΗΠΑ.
Αυτή ήταν η κατάσταση όταν ξεκίνησαν οι προετοιμασίες για τις προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου 2023. Νωρίτερα, στις βουλευτικές εκλογές του Μαΐου 2021, 15 κόμματα και σχηματισμοί αναμετρήθηκαν για έδρες στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Επτά πέτυχαν είσοδο στη Βουλή. Νικητές στις εκλογές ήταν το νεοναζιστικό Εθνικό Λαϊκό Μέτωπο – ΕΛΑΜ, που πήρε την τέταρτη θέση από την ΕΔΕΚ. Κερδισμένοι ήταν επίσης η ΔΗΠΑ με άλλους αποσχισθέντες από το ΔΗΚΟ, με επικεφαλής τον πρώην αρχηγό του κόμματος Μάριο Καρογιάν, και διάφοροι μικροί σχηματισμοί, ορισμένοι από τους οποίους ήταν προσωποπαγείς ή ήταν καιροσκοπικές ομάδες συμφερόντων. Οι τελευταίοι συγκέντρωσαν μαζί 14% των ψήφων , μα απέτυχαν να εισέλθουν στη Βουλή. Χαμένοι ήταν οι «μεγάλοι τέσσερις», ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ, που υπέστησαν σημαντικές απώλειες για δεύτερη συνεχόμενη βουλευτική εκλογή.
Κύρια χαρακτηριστικά των προεδρικών εκλογών ήταν ο ανταγωνισμός για υποψηφιότητα μεταξύ του προέδρου του Δημοκρατικού Συναγερμού Αβέρωφ Νεοφύτου και του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Χριστοδουλίδη, και ο σημαντικός αριθμός υποψηφίων. Ορισμένοι από τους υποψηφίους διεκδικούσαν τις εκλογές με τη δυνατότητα να συγκεντρώσουν σημαντική υποστήριξη.
Η εκστρατεία ξεκίνησε νωρίς, όταν ο Αβέρωφ Νεοφύτου πίεσε τη διαδικασία για ανάδειξη του υποψηφίου του κόμματος (Δεκέμβριος 2021) και ένα μήνα αργότερα οδήγησε τον Χριστοδουλίδη να παραιτηθεί από το υπουργικό αξίωμα. Οι προθέσεις διεκδίκησης των εκλογών ανακοινώθηκαν επίσης πρόωρα. Μεταξύ άλλων, ο Μάριος Ηλιάδης, υπουργός της πρώτης κυβέρνησης του Σπύρου Κυπριανού (1977) και παρολίγον υποψήφιος ΑΚΕΛ-ΕΔΕΚ-ΕΔΗ το 1998, ήταν ο πρώτος που άρχισε να προβάλλει την υποψηφιότητά του. Ο Αχιλλέας Δημητριάδης, δικηγόρος με ειδίκευση στα ανθρώπινα δικαιώματα, ανακοίνωσε το κυβερνητικό του πρόγραμμα τον Φεβρουάριο του 2022. Ο πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου, Κωνσταντίνος Χριστοφίδης, με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Κινήματος VOLT, ανακοίνωσε επίσης το πρόγραμμα και την υποψηφιότητά του τον Μάιο του 2022. Ο Γιώργος Κολοκασίδης, πρώην μέλος του ΔΗΚΟ που είχε αποστασιοποιηθεί από το κόμμα, ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του με στάση ξεκάθαρα «κόντρα στα κόμματα». Ο Χριστόδουλος Πρωτοπαπάς, πρώην διευθυντής του τηλεοπτικού οργανισμού Λόγος και διευθυντής της Hellas–Sat, μεταξύ των τελευταίων που ανακοίνωσαν υποψηφιότητά, και ο Μάριος Ηλιάδης αποχώρησαν από την κούρσα λίγες εβδομάδες πριν τις εκλογές.
Η αποτυχία των διαβουλεύσεων του ΑΚΕΛ με το ΔΗΚΟ για κοινό υποψήφιο οδήγησε το πρώτο να επιλέξει και να στηρίξει την υποψηφιότητα του Ανδρέα Μαυρογιάννη, διπλωμάτη και διαπραγματευτή του Νίκου Αναστασιάδη για το Κυπριακό. Στο μεταξύ, οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι ο Νίκος Χριστοδουλίδης προηγείτο σαφώς σε προθέσεις ψήφου, πριν καν αποφασίσει να είναι υποψήφιος. Ψάχνοντας να επενδύσουν σε υποψήφιο-προφανή νικητή, το ΔΗΚΟ και αργότερα η ΕΔΕΚ ανακοίνωσαν τη στήριξή τους στον Χριστοδουλίδη, παρά το γεγονός ότι είχε υπηρετήσει σε μια κυβέρνηση που κατηγορούσαν επίμονα για διαφθορά. Τον Οκτώβριο του 2022, η ΔΗΠΑ και άλλοι αποχωρήσαντες από το ΔΗΚΟ, ένωσαν δυνάμεις με το πρώην κόμμα τους για να υποστηρίξουν τον Χριστοδουλίδη. Το παράδοξο των κομμάτων της αντιπολίτευσης να υποστηρίζουν έναν πρώην υπουργό και τον διαπραγματευτή του Προέδρου τον οποίο κατηγορούσαν για διαφθορά, δεν φάνηκε να εντυπωσιάζει με κανέναν τρόπο την ηγεσία τους.
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης ήταν ο κύριος στόχος της προεκλογικής προσπάθειας των άλλων υποψηφίων. Με συνδρομή στην κριτική από ΜΜΕ, επιχείρησαν να εκμεταλλευτούν το γεγονός ότι η ανακοίνωση της υποψηφιότητάς του έγινε με ομιλία που αντιγράφηκε από την ομιλία του Γιαννάκη Κασουλίδη το 2008. Οι διαρροές μηνυμάτων που ανταλλάχθηκαν με πρώην συνεργάτη του Χριστοδουλίδη, όπου ο υποψήφιος τότε ενθάρρυνε τη δημιουργία ψεύτικων λογαριασμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δυσφημούσε διάφορα πρόσωπα, παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό αναπάντητες, με τον Χριστοδουλίδη να προβάλλει τη θέση ότι «εστιάζει στα πραγματικά προβλήματα του λαού».
Συζητήθηκαν εκτενέστερα ορισμένα θέματα: Δεν υπήρχαν ιδιαίτερες διαφορές στις θέσεις των Αβέρωφ Νεοφύτου και Ανδρέα Μαυρογιάννη για το Κυπριακό. Και οι δύο τάχθηκαν υπέρ της συμφωνημένης λύσης, μια Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, δηλώνοντας ότι αποδέχονται το λεγόμενο πλαίσιο Γκουτέρες, το οποίο είχε παρουσιάσει ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών στο Κραν Μοντάνα, στις 30 Ιουνίου 2017. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης δήλωσε ότι αποδέχτηκε τη ΔΔΟ, αλλά όχι το πλαίσιο Γκουτέρες, καθώς θα ήθελε να διαπραγματευτεί περαιτέρω ορισμένα σημεία της πρότασης. Ο Αβέρωφ Νεοφύτου επέμεινε στη θέση ότι είναι επιτακτική ανάγκη η Κύπρος να προχωρήσει σε αίτηση ένταξης στο ΝΑΤΟ, ως παράγοντα για λύση του Κυπριακού και ασφάλεια της Κύπρου. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης διατύπωσε τη θέση ότι η επιδίωξη εμπλοκής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Κυπριακό θα μπορούσε να δώσει διέξοδο από το αδιέξοδο των τελευταίων ετών. Ο Ανδρέας Μαυρογιάννης τόνιζε ότι τα ενεργειακά ζητήματα θα μπορούσαν να αποτελέσουν καταλύτη λύσης εάν συνδυαστούν με τον «ευρωπαϊκό παράγοντα».
Η πρόωρη κινητοποίηση για τις προεδρικές εκλογές έδωσε την ευκαιρία να διοργανωθούν από τον Σεπτέμβριο του 2022 πολυάριθμες τηλεμαχίες με τη συμμετοχή των τριών υποψηφίων που φαίνονταν να συγκεντρώνουν περισσότερη υποστήριξη, καθώς και με τους υπόλοιπους υποψηφίους. Παράλληλα με τη συμμετοχή σε τηλεοπτικές συζητήσεις, οι υποψήφιοι είχαν πολλές άλλες ευκαιρίες να παρουσιάσουν τις θέσεις τους σε ποτκαστς και διαδικτυακές συζητήσεις και συνεντεύξεις.
Τον πρώτο γύρο κέρδισε ο Χριστοδουλίδης, με δυόμισι μονάδες διαφορά (32,04%) από τον δεύτερο, Ανδρέα Μαυρογιάννη (29,59%), που βρέθηκε τρεισήμισι μονάδες μπροστά από τον Αβέρωφ Νεοφύτου (26,11%). Μεγάλος νικητής αναδείχθηκε και ο πρόεδρος του ακροδεξιού ΕΛΑΜ, με 6,04%, δύο μονάδες υψηλότερο από αυτό που έδειξαν οι δημοσκοπήσεις. Η ψήφος που εξασφάλισαν οι ανεξάρτητοι υποψήφιοι Αχιλλέας Δημητριάδης (2,05%) και Κωνσταντίνος Χριστοφίδης (1,59%) ήταν σαφώς χαμηλότερη από αυτή που είχαν καταγράψει οι δημοσκοπήσεις. Προφανώς, σημαντικό μέρος όσων εξέφρασαν την υποστήριξή τους μετατοπίστηκαν (κυρίως) στον Ανδρέα Μαυρογιάννη για να του δώσουν την ευκαιρία να περάσει στον δεύτερο γύρο.
Η αποτυχία του Αβέρωφ Νεοφύτου να περάσει στον δεύτερο γύρο προκάλεσε απογοήτευση στην ηγεσία του ΔΗΣΥ και οργή για τον Νίκο Χριστοδουλίδη. Το κόμμα κάλεσε τους ψηφοφόρους να επιλέξουν με βάση τη συνείδησή τους. Ωστόσο, βασικά στελέχη του κόμματος εξέφρασαν δημόσια στήριξη στον Ανδρέα Μαυρογιάννη και κάποιοι στον Νίκο Χριστοδουλίδη. Ο Αχιλλέας Δημητριάδης και ο Κωνσταντίνος Χριστοφίδης ανακοίνωσαν τη στήριξή τους στον Ανδρέα Μαυρογιάννη.
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης κέρδισε την πλειοψηφία των ψήφων στο δεύτερο γύρο και εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας, με ποσοστό σαφώς μικρότερο από αυτό που προέβλεπαν οι δημοσκοπήσεις. Πήρε 51,97% έναντι 48,03% του Ανδρέα Μαυρογιάννη. Τα κόμματα του λεγόμενου «ενδιάμεσου» χώρου, αφού δεν κατάφεραν να κερδίσουν το 2008, το 2013 και το 2018, κατάφεραν να εκλέξουν υποψήφιο που προερχόταν από το Δημοκρατικό Συναγερμό, το 2023. Εξασφαλίζοντας περίπου το 70% των ψήφων από τους ψηφοφόρους του ΔΗΣΥ, ο Νίκος Χριστοδουλίδης συγκέντρωσε την απαιτούμενη πλειοψηφία και κέρδισε.
Αξιοσημείωτο είναι ότι το 30% των ψηφοφόρων του ΔΗΣΥ επέλεξε τον υποψήφιο που πρότεινε και στήριξε το ΑΚΕΛ. Η ψήφος δεξιών ψηφοφόρων προς τον υποψήφιο του κομμουνιστικού κόμματος είναι ένδειξη πως εξασθένησε η προσκόλληση στην ιδεολογία και η πόλωση του εκλογικού σώματος.