Η παγκόσμια οικονομική κρίση είχε αρχίσει να επηρεάζει σοβαρά την Κύπρο το 2010 και σταδιακά επεκτείνονταν τα συμπτώματα της στην πολιτική και την κοινωνία. Τον Μάϊο του 2011 η Κύπρος αποκλείστηκε από τις παγκόσμιες αγορές, ενώ στις 11 Ιουλίου 2011 σημειώθηκε στο Μαρί έκρηξη πυρομαχικών που είχαν κατασχεθεί από πλοίο και αποθηκευτεί σε στρατιωτική βάση. Μετά από μερικές βδομάδες, το ΔΗΚΟ αποχώρησε από την κυβέρνηση στην οποία μετείχε με το ΑΚΕΛ.
Αφετηρία στις διεργασίες για τις προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου 2013 ήταν κοινή ανακοίνωση – μανιφέστο από τα κόμματα του «ενδιάμεσου» χώρου ή του κέντρου, δηλαδή του ΔΗΚΟ, της ΕΔΕΚ, του ΕΥΡΩΚΟ και των Οικολόγων, στις 30 Απριλίου 2012. Σε έντεκα σελίδες ανακοίνωναν τις θέσεις τους για την οικονομία, την παιδεία, την υγεία, το φυσικό αέριο και την ενεργειακή πολιτική, την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Κράτος και τους θεσμούς καθώς και το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ιδιαίτερη θέση είχαν οι αναφορές στο Κυπριακό Πρόβλημα και τη διαχείριση του. Οι θέσεις των τεσσάρων κομμάτων για την κυβέρνηση ήταν πολύ επικριτικές. Σημείωναν πως η κατάσταση σχετικά με τους θεσμούς, η αναξιοκρατία και πρακτικές εξυπηρετήσεων δημιουργούσαν καταθλιπτική εικόνα. Για το Κυπριακό Πρόβλημα ανέφεραν πως οι χειρισμοί Χριστόφια παραμέρισαν τη συμφωνία της 8ης Ιουλίου 2006 (που είχε κάνει ο Τάσσος Παπαδόπουλος), ενώ με την ευελιξία και την προσέγγιση για λύση κυπριακής ιδιοκτησίας υπήρχε φόβος για προώθηση λύσης χειρότερης από το Σχέδιο Αννάν του 2004. Το πλαίσιο θέσεων παρουσιαζόταν σαν βάση για συνεργασία στις προεδρικές εκλογές του 2013.
Δυο εβδομάδες αργότερα, στις 14 Μαϊου 2012, ο Πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας ανακοίνωνε πως δεν θα διεκδικούσε επανεκλογή του. Αιτιολόγησε την απόφαση του σαν υλοποίηση προηγούμενων δηλώσεων του ότι χωρίς ουσιαστική πρόοδο στο Κυπριακό Πρόβλημα δεν θα ήθελε να είναι πάλι υποψήφιος. Για πρώτη φορά απερχόμενος πρόεδρος τη Δημοκρατίας δεν προσέβλεπε σε επανεκλογή του.
Η κατάσταση στην οικονομία επιδεινωνόταν, ενώ η κυβέρνηση δίσταζε να προχωρήσει στη λήψη μέτρων για ανάσχεση της αρνητικής πορείας πραγμάτων. Κάτω από την πίεση, αποφάσισε να ζητήσει βοήθεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης, γύρω στο τέλος Ιουνίου 2012. Στις σχετικές διαπραγματεύσεις για να συμφωνηθεί το πλαίσιο στήριξης με ένα μνημόνιο συναντίληψης παρουσιαζόταν δυστοκία. Ενώ αναμενόταν επειγόντως η επικύρωση πλαισίου συμφωνίας που φαινόταν να είχε διαμορφωθεί, η κυβέρνηση ήταν απρόθυμη να δεχθεί να λάβει δραστικά μέτρα. Έτσι, το θέμα υπογραφής μνημονίου παρέμεινε σε εκκρεμότητα και θα ήταν μέριμνα του προέδρου που θα εκλεγόταν τον Φεβρουάριο να συμφωνήσει τους όρους. Παρόλα αυτά, η πιεστική κατάσταση οδήγησε αναγκαστικά στην ψήφιση, τον Δεκέμβριο 2012, μέτρων για περικοπές μισθών, απολαβών, συντάξεων και σε άλλα μέτρα για να σωθεί η οικονομία.
Στο μεταξύ, η προσπάθεια για εκλογική συνεργασία των κομμάτων του ενδιάμεσου χώρου δεν τελεσφόρησε. Ο Γιώργος Λιλλίκας, πρώην υπουργός στην κυβέρνηση Τάσσου Παπαδόπουλου επωφελήθηκε από την ασάφεια στις προθέσεις των κομμάτων αυτών και ανακοίνωσε υποψηφιότητα στις αρχές Ιουνίου 2012. Την ίδια περίοδο, το πολιτικό γραφείο του ΑΚΕΛ αποφάσισε ομόφωνα να υποστηρίξει την υποψηφιότητα του Σταύρου Μαλά, γενετιστή στο Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής. Με 95% εγκρίθηκε από την Κεντρική Επιτροπή στις 17 Ιουλίου και με 92,3% από το έκτακτο συνέδριο του κόμματος, τέσσερις μέρες αργότερα. Περί τα τέλη Ιουλίου, η ΕΔΕΚ απεφάσισε να υποστηρίξει την υποψηφιότητα του Γιώργου Λιλλίκα, ενώ το ΔΗΚΟ άρχισε διαβουλεύσεις με τον ΔΗΣΥ. Στις 24 Σεπτεμβρίου 2012, ΔΗΚΟ και ΔΗΣΥ υπογράφουν πολυσέλιδη συμφωνία – πλαίσιο, με θέσεις στο κυπριακό, την ενέργεια και την οικονομία, ειδικά για το μοντέλο ανάπτυξης, τη δημοσιονομική πολιτική και θέματα κοινωνικής πολιτικής κια υγείας. Στις 27 Σεπτεμβρίου το ανώτατο συμβούλιο του ΔΗΚΟ ενέκρινε τη συμφωνία με ποσοστό ψήφων 80,6%. Την ίδια περίοδο, προήλθαν σε συμφωνία ΔΗΣΥ και ΕΥΡΩΚΟ, με βασικά στελέχη του τελευταίου όπως ο Νίκος Κουτσού και ο Στέλιος Αμερικάνος να διαφωνούν με την απόφαση και τον πρόεδρο του κόμματος Δημήτρη Συλλούρη.
Ο Νίκος Αναστασιάδης, με μακρά πορεία στην πολιτική στο Δημοκρατικό Συναγερμό, αναδείχθηκε πρόεδρος του κόμματος το 1997, όταν ο τότε πρόεδρος του, Γιαννάκης Μάτσης, αποφάσισε να αποσυρθεί. Στη διάρκεια της διακυβέρνησης Κληρίδη, ο πρόεδρος του κόμματος και στελέχη του ΔΗΣΥ βρέθηκαν συχνά σε έντονη αντιπαράθεση με το Προεδρικό Μέγαρο. Διαφωνίες για θέματα ενημέρωσης ή συντονισμού ήταν συχνά οι βασικές αφορμές. Κατά την περίοδο του δημοψηφίσματος για το σχέδιο Αννάν, τον Απρίλιο του 2004, ο Αναστασιάδης και η ηγεσία του κόμματος τάχθηκαν σαφώς υπέρ του Σχεδίου. Αυτό είχε αποτέλεσμα πολλαπλή διάσπαση του ΔΗΣΥ στο ανώτατο επίπεδο της ηγεσίας, με αποχωρήσεις και αποβολές από το κόμμα. Τρεις νέοι κομματικοί σχηματισμοί από τους κόλπους του ΔΗΣΥ διεκδίκησαν εκλογή το 2006, με το ΕΥΡΩΚΟ να πετυχαίνει εκλογή τριών βουλευτών. Παρά τη διάσπαση, ο ΔΗΣΥ ανέκαμψε και διατήρησε την πρωτιά στο κομματικό σκηνικό, επίτευγμα που πιστώθηκε στον ίδιο τον Αναστασιάδη και τους χειρισμούς του. Το ύφος και, συχνά, η αυταρχική συμπεριφορά του δεν βοηθούσαν την απόκτηση δημοφιλούς εικόνας ανάμεσα στο εκλογικό σώμα. Όμως, η αποτυχία της διακυβέρνησης Χριστόφια επέτρεψε στον Αναστασιάδη να προβάλει σαν η απάντηση και ο σωτήρας απέναντι στην κρίση.
Μπροστά στην πρωτοφανή κρίση, που έφερνε τον τόπο σε σημείο πλήρους κατάρρευσης, ο υποψήφιος Νίκος Αναστασιάδης πρόβαλε το σύνθημα «η κρίση θέλει ηγέτη». Σχετικά με την κρίση, παρουσίαζε σαν εγγύηση για στήριξη της Κύπρου την καλή σχέση του κόμματος και του προέδρου του ΔΗΣΥ με τους ηγέτες του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και ειδικά με την καγκελάριο της Γερμανίας, Άγκελα Μέρκελ. Σε επίρρωση αυτού, το ΕΛΚ πραγματοποίησε συνέδριο στην Κύπρο, κατά τη δεύτερη εβδομάδα του 2013, κάτω από την αιγίδα του Νίκου Αναστασιάδη. Πρόσθετα, ο υποψήφιος παρουσιαζόταν με πλήθος υποσχέσεων, διαβεβαιώσεων και δεσμεύσεων, με λύσεις για όλα. Ισχυριζόταν πως είχε πηγές χρηματοδότησης που εγγυούνταν τρεις μήνες οικονομική άνεση, χωρίς προβλήματα μέχρι να υπάρξει συμφωνία με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης.
Ο Σταύρος Μαλάς υπήρξε στέλεχος και υποψήφιος στο κόμμα Ενωμένοι Δημοκράτες, με περιορισμένη προβολή στη δημόσια σφαίρα. Το 2011 διεκδίκησε πάλι εκλογή, αλλά στο ψηφοδέλτιο του ΑΚΕΛ για την Πάφο, χωρίς επιτυχία. Είχε επίσης παρουσία σε ομάδες δικοινοτικής επαναπροσέγγισης στο Κυπριακό. Παρουσίασε δημόσια την πρόταση του για τις προεδρικές στις 7 Σεπτεμβρίου 2012, προβάλλοντας την υποψηφιότητα του σαν ανεξάρτητη. Πρόβαλε το σύνθημα «νέο πρόσωπο, νέα πρόταση, νέα εποχή» με λογότυπο στο οποίο περιέλαβε τα κομματικά χρώματα (πράσινο – της ΕΔΕΚ, πορτοκαλί – του ΔΗΚΟ, κόκκινο – του ΑΚΕΛ και γαλάζιο – του ΔΗΣΥ). Κυριαρχούσαν τα βαθύ γαλάζιο (χρήση στο όνομα του υποψήφιου) και το γαλάζιο (στο σύνθημα και στο λογότυπο).
Στην προεκλογική του εκστρατεία, ο Σταύρος Μαλάς απάντησε στην αρχή στο σύνθημα Αναστασιάδη, με δικό του σύνθημα, «ΟΧΙ, ο ηγέτης θέλει κρίση», για να προβάλει στη συνέχεια πως «ΝΑΙ, η κρίση θέλει αξιόπιστο ηγέτη».
Ο Γιώργος Λιλλίκας υπήρξε Γραμματέας Νέας Γενιάς στη διακυβέρνηση Γιώργου Βασιλείου (1988-1993), ενώ στη συνέχεια εκλέγηκε βουλευτής με το ΑΚΕΛ (1996 και 2001). Το 2003 διορίστηκε Υπουργός Εμπορίου στην κυβέρνηση Τάσσου Παπαδόπουλου (ως ένας από τους υπουργούς του ΑΚΕΛ) και αργότερα ανέλαβε το Υπουργείο Εξωτερικών. Όταν το ΑΚΕΛ απεφάσισε να προωθήσει την προεδρική υποψηφιότητα του Δημήτρη Χριστόφια, το 2007, ο Λιλλίκας ‘προβληματίστηκε’, και τον Σεπτέμβριο του 2007 ανακοίνωσε πως προσχωρεί στο στρατόπεδο του Τάσσου Παπαδόπουλου. Ανέλαβε μάλιστα το ρόλο συντονιστή της εκστρατείας του Παπαδόπουλου, τον οποίο όλες οι δημοσκοπήσεις, πρόβαλλαν νικητή των εκλογών. Η αποτυχία τον έφερε σε δυσμενή θέση απέναντι στο ΔΗΚΟ.
Μπήκε στην κούρσα των εκλογών πρώτος, μιμούμενος το προεκλογικό σύνθημα του Μπάρακ Ομπάμα, «Μαζί Μπορούμε». Πρόβαλλε επίσης την υποψηφιότητα του σαν επιλογή των πολιτών, κάνοντας αντιπαράθεση με την υποψηφιότητα Αναστασιάδη, που την παρουσίαζε σαν δίλημμα μεταξύ «Αναστασιάδης και Κάρογιαν ή Λιλλίκας και Πολίτες;»
Στη μάχη για διεκδίκηση της προεδρίας της Δημοκρατίας μπήκαν ακόμα οκτώ υποψήφιοι από τους οποίους, για πρώτη φορά, δυο γυναίκες, η Πρόεδρος των ΕΔΗ Πραξούλα Αντωνιάδου και η Άντρη Μακαρία Στυλιανού, η οποία προέκυψε από ένα κίνημα πολιτών που είχαν οργανώσει εκδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά της κυβέρνησης Χριστόφια, μετά την έκρηξη στο Μαρί. Ο Γεώργιος Χαραλάμπους εκπροσωπούσε το ΕΛΑΜ, ο Λάκης Ιωάννου το ΛΑΣΟΚ, ενώ υποψήφιοι επίσης ήταν ο Σόλων Γρηγορίου, ο Κώστας Κυριάκου Ούτοπος, ο Ανδρέας Ευστρατίου και ο Λουκάς Σταύρου.
Οι δημοσκοπήσεις έδειχναν αβέβαιο το αποτέλεσμα σε ότι αφορά τον υποψήφιο που θα αντιμετώπιζε τον Νίκο Αναστασιάδη στο δεύτερο γύρο, ενώ προβαλλόταν επίσης και το σενάριο εκλογής του Αναστασιάδη από τον πρώτο γύρο. Το ΑΚΕΛ εμφανιζόταν σαφώς αποδυναμωμένο εξαιτίας της αποτυχίας στην οικονομία και των συνεπειών από την έκρηξη στο Μαρί. Πρόβλημα δημιουργούσε επίσης το γεγονός ότι ο Γιώργος Λιλλίκας προερχόταν από τις τάξεις του, ενώ ορισμένα (κυρίως παλαιά) στελέχη του κόμματος υποστήριζαν την υποψηφιότητα του. Αυτό δυσκόλευε την προσπάθεια του κόμματος να συσπειρώσει ψηφοφόρους στην υποστήριξη του Σταύρου Μαλά. Προβλήματα υπήρξαν επίσης στην προσπάθεια για διασφάλιση υποστήριξης προς τον Νίκο Αναστασιάδη από το ΔΗΚΟ. Μέρος της ηγετικής ομάδας του κόμματος, γύρω κυρίως από τον Νικόλα Παπαδόπουλο, εργάζονταν για την υποψηφιότητα Γιώργου Λιλλίκα. Δεν συγχωρούσαν την αντιπαλότητα Αναστασιάδη έναντι στον Τάσσο Παπαδόπουλο, στην περίοδο του δημοψηφίσματος, το 2004.
Μέχρι την ώρα που εξελισσόταν η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, με τη βοήθεια και των δημοσκοπήσεων εξόδου κάλπης, καλλιεργήθηκε η εντύπωση πως δεν θα υπήρχε δεύτερος γύρος, πως ο Νίκος Αναστασιάδης εξασφάλιζε απόλυτη πλειοψηφία. Φυσικά, οι τάσεις που διαφαίνονταν από την αρχή στη ροή των αποτελεσμάτων δεν δικαιολογούσαν αυτή την εκτίμηση. Τελικά, πήρε 200.000 ψήφους, ποσοστό 45,5%, με τις δημοσκοπήσεις εξόδου κάλπης να του αποδίδουν 48-53%, σε πλήρη απόκλιση από το αποτέλεσμα, έξω ακόμα και από τα όρια στατιστικού λάθους. Ο Σταύρος Μαλάς ξεπέρασε τον Γιώργο Λιλλίκα ακριβώς δυο μονάδες ή 9.000 ψήφους περίπου (έλαβε 26,9%). Οι υπόλοιποι οκτώ υποψήφιοι συγκέντρωσαν ποσοστό 2,7 μονάδων. Η αποχή, που ήδη είχε σημειώσει σημαντική άνοδο στις βουλευτικές εκλογές του 2011 (21,3%), ανέβηκε από 11,2 το 2008 στο 16,9%.
Στο δεύτερο γύρο, ο Γιώργος Λιλλίκας κάλεσε όσους τον ψήφισαν σε αποχή. Ο Νίκος Αναστασιάδης κέρδισε με σαφή διαφορά την αναμέτρηση και την προεδρία της Δημοκρατίας, με ποσοστό 57,5%, το πιο ψηλό που είχε εξασφαλίσει υποψήφιος σε αναμέτρηση δυο γύρων, στην μετά τον Μακάριο εποχή. Το κάλεσμα για αποχή είχε τελικά περιορισμένη απήχηση, αφού η αύξηση της περιορίστηκε σε μόνο 1,5 μονάδες. Υπήρξε, όμως, αύξηση στα άκυρα και λευκά, από σύνολο 2,7% στον πρώτο γύρο σε 7,4%. Το φαινόμενο αυτό είναι σύνηθες όταν οι υποψήφιοι υποστηρίζονται ή ανήκουν στους δυο πόλους. Αν ληφθεί υπόψη το ποσοστό που πήρε ο Γιώργος Λιλλίκας (24,9%), η διαφοροποίηση στην αποχή και στα λευκά-άκυρα ήταν πολύ περιορισμένης έκτασης.